115. rocznica śmierci Jana Matejki

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Jegoojciec był nauczycielem muzyki o czeskich korzeniach, zaś matkapochodziła z polsko-niemieckiej rodziny trudniącej się rymarstwem.Jan był dziewiątym z jedenaściorga dzieci. Od dzieciństwa wykazywałsię dużym talentem plastycznym, nie odznaczając się jednak przy tymzbytnimi zdolnościami w innych naukach. Uczęszczał do krakowskiegoGimnazjum św. Anny, zaś w roku 1858 roku dzięki stypendium wyjechałna studia do Monachium.

Po ich zakończeniu i powrocie do rodzinnego miasta wynajął małą,z uwagi na kiepski stan finansowy, pracownię, gdzie w 1862 rokunamalował jedno ze swoich najbardziej znanych dzieł - "Stańczyka".W 1863 roku z powodu słabego wzroku nie przyłączył się do PowstaniaStyczniowego, jednak wspierał walczących finansowo i pomagał wtransporcie broni.

Klęska kolejnego już zrywu powstańczego wpłynęła na porzucenieprzez Matejkę cenionego przez niego malarstwa religijnego iskupienie się na przedstawianiu wydarzeń i postaci historycznych.Wiele jego obrazów nie zawierało ścisłej prawdy historycznej,czasem umieszczał na nich postacie w rzeczywistości nieuczestniczące w wydarzeniach, przez co chciał bardziej przybliżyćidee wydarzeń niż nauczać historii w klasyczny sposób.

W roku 1864 powszechne uznanie zdobył obraz Matejki "KazanieSkargi". Dochód z biletów na wystawę, gdzie prezentowano dzieło,artysta przekazał na pomoc sierotom. Sprzedaż obrazu umożliwiła muw tym samym roku poślubienie Teodory Giebułtowskiej. Małżonkowiedochowali się piątki dzieci, a Teodora mimo trudnego charakterustała się muzą malarza. Jej rysy artysta nadał prawie wszystkimkobiecym postaciom na swoich obrazach.

"Kazanie Skargi" oraz kolejny obraz malarza "Rejtan" zostałynagrodzone Złotym Medalem. W roku 1870 Matejko za obraz "UniaLubelska" otrzymał francuską Legię Honorową. Jego sytuacjafinansowa bardzo się poprawiła i przeniósł się wraz z rodziną napołożoną w centrum Krakowa ul. Floriańską. Objął także funkcjędyrektora będącej w trudnym położeniu krakowskiej Szkoły SztukPięknych. W ramach wspierania miasta, dofinansowywał także jegobudżet, wspomagał biednych i przekazywał często obrazy na rzeczpaństwa lub organizował darmowe wystawy.

Uczestniczył w ratowaniu zabytków Krakowa. Brał udział w pracachkomisji nad stworzeniem ustawy o konserwacji zabytków oraz komisjikonserwatorskich w czasie odnawiania ołtarza Wita Stwosza wKościele Mariackim (1867-69), restauracji budynku Sukiennic (1875-79), zamku na Wawelu (1886) oraz Kościoła Mariackiego (1889).Uczestniczył w pracach naukowo-badawczych i był autorem rysunkówinwentaryzacyjnych w okresie otwierania znajdujących się w katedrzena Wawelu grobów Kazimierza Wielkiego (1869), królowej Jadwigi(1887) i kardynała Oleśnickiego (1887).

Obrazy Matejki charakteryzuje nie tylko kunszt wykonania, aletakże komponowaniem wielopostaciowych i panoramicznych scen,świetnie zaaranżowanych z precyzyjnie przedstawionymi postaciamipełnymi ekspresji. Jego obrazy charakteryzuje pełnia barw, precyzjakonturu i dopracowane szczegóły. Z czasem w pracach artysty widaćtendencję do pogłębienia dramaturgii scen oraz drobiazgowegoodtwarzania strojów, wnętrz czy sprzętów.

Indywidualny styl malarski Matejki ukształtował się ok. połowylat 60. XIX wieku. Jego prace wyróżniały się coraz większąstarannością wykończenia. Z czasem zaczął używać także większejilości farby, co przydawało trwałości obrazom.

W uznaniu jego talentu uczyniono go honorowym członkiem Akademiiparyskiej, wiedeńskiej, praskiej i berlińskiej oraz AkademiiRafaelowskiej w Urbino. Mimo międzynarodowego uznania i sławy, nieprzepadał za publicznymi wystąpieniami, które bardzo gostresowały.

Jan Matejko zmarł po krwotoku 31 października 1893 roku w wieku55 lat. Na miejsce spoczynku w głównej alei Cmentarza Rakowickiego(z powodu konfliktu z władzami Krakowa odmówił pochowania nacmentarzu na Skałce) odprowadziły go tłumy krakowian i dźwiękdzwonu Zygmunta.

Uczniami Matejki byli m.in. znani przedstawiciele polskiegomodernizmu Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański, Maurycy Gottlieb iJacek Malczewski.