Ponad miliard złotych na wsparcie czytelnictwa

W poniedziałek na dziedzińcu siedziby Ministerstwa Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu odbył się briefing prasowy dotyczący Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0.

Ponad miliard złotych zostanie przeznaczonych w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa (NPRCz) 2.0 na różne formy wsparcia i promocji czytelnictwa w Polsce w latach 2021–2025.

Całkowity budżet wynosi 1 mld 79 mln 676 tys. zł

Całkowity budżet programu wynosi 1 mld 79 mln 676 tys. zł, z czego ok. 635 mln zł (ok. 59 proc.) to środki z budżetu państwa, a ok. 445 mln to wymagany wkład własny beneficjentów programu (41 proc.). Środki budżetowe zaangażowane w drugą edycję programu są o 180 mln zł wyższe od kwoty przeznczonej na realizację NPRCz w latach 2016–2020. Oznacza to blisko 40 proc. wzrost nakładów budżetu państwa na realizację Programu.

"Kontynuujemy Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa, który realizowany jest od 2016 r. i pierwsza pięciolatka została zakończona, a w latach 2021-25 będziemy realizowali program w rozszerzonej wersji" - powiedział wicepremier Gliński

"Udało nam się zwiększyć środki na ten program, zgodnie zresztą z zapowiedziami, chociażby w ostatnich kampaniach wyborczych, o 40 proc. W tej chwili to już jest 1 mld 80 mln zł na polskie czytelnictwo, realizowane przede wszystkim przez MKDNiS i Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz trzy instytucje, które są operatorami tego projektu, czyli Narodowe Centrum Kultury, Biblioteka Narodowa i Instytut Książki" - podał.

Gliński wymienił cztery komponenty (priorytety), z jakich składa się program. Są to: poprawa oferty bibliotek publicznych; inwestycja w infrastrukturę bibliotek publicznych; zakup nowości wydawniczych do placówek wychowania przedszkolnego, bibliotek szkolnych i pedagogicznych; program dotacyjny dla bibliotek, promocja czytelnictwa.

Minister kultury podał, że ponad 220 bibliotek w pierwszym okresie funkcjonowania programu zostało zrewitalizowanych. "Spodziewamy się, że w nowej pięciolatce będzie nawet więcej inwestycji" - dodał.

Odnosząc się do Priorytetu 4 - Programu dotacyjnego dla bibliotek, promującego czytelnictwo - Gliński poinformował, że pod egidą NPRCz 2.0 zostanie także uruchomiony nowy program dotacyjny "Blisko". W jego ramach 180 bibliotek publicznych ma szansę otrzymać środki w łącznej kwocie 24,5 mln zł na podnoszenie kompetencji pracowników bibliotek, rozwijanie lokalnych partnerstw, włączanie nowych środowisk i aktywizację lokalnych społeczności w działania na rzecz upowszechniania czytelnictwa.

"Chodzi o to, żeby integrować społeczność lokalną wokół bibliotek. To jest wraz z sieciami domów kultury krwiobieg polskiej kultury" - podkreślił.

Minister edukacji i nauki powiedział, że lata 2016-2020 pokazały, że "coś, co wydawało się nie do zatrzymania, czyli spadek popularności czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży, został zatrzymany". "Przez te pięć lat Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa przyczynił się do tego, że dzieci i młodzież nawet nieco chętniej czytają, niż kiedyś, a na pewno ten trend już nie jest spadkowy tylko zaczyna się to układać bardzo dobrze" - wskazał.

"Nie ma wątpliwości, że w związku z tym trzeba przyczynić się do tego, żeby program był kontynuowany i rozszerzany" - dodał. Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 składa się z czterech komponentów, za komponent numer trzy, czyli "zakup nowości wydawniczych do placówek wychowania przedszkolnego, bibliotek szkolnych i pedagogicznych", odpowiada Ministerstwo Edukacji i Nauki. "On będzie rozszerzany. Przeznaczyliśmy na to więcej środków na lata 2021-25, wzrosną one ze 118 do 138 mln zł" - podał. Poinformował, że będą one skierowane nie tylko do bibliotek szkolnych i pedagogicznych, ale również do przedszkoli.

"W ramach komponentu numer trzy chcemy postawić na trzy rzeczy: w dalszym ciągu nabywanie nowości wydawniczych. Chodzi o to, żeby biblioteki szkolne i pedagogiczne nabywały (…) książki inne niż podręczniki, w tym lektury szkolne" - mówił. "Zależy nam szczególnie, żeby nabywane były lektury związane z historią XX wieku naszego kraju" - dodał. Ocenił, że "historia XX wieku, zwłaszcza druga połowa XX wieku w programach nauczania i stare podstawy programowe(…) niestety była traktowana po macoszemu, stąd polska młodzież, polskie dzieci, wiedzą niewiele o historii XX wieku, zwłaszcza II poł. XX wieku".

"Druga część to wyposażenie bibliotek szkolnych, przedszkolnych i pedagogicznych. Trzeci komponent to też popularyzacja czytelnictwa - wszelkiego rodzaju konkursy, spotkania autorskie, nagrody dla dzieci i młodzieży związane z konkursami z zakresu czytelnictwa, też mogą być z tych środków finansowych pokrywane" - mówił.

"Idziemy naprzód z Narodowym Programem Rozwoju Czytelnictwa w szkołach i przedszkolach, po to, aby dzieci i młodzież miały argumenty merytoryczne, a nie bazowały na fałszywym przekazie i manipulacji przekazem, który niekiedy mogą usłyszeć" - podkreślił.

Dyrektor Biblioteki Narodowej poinformował, że "ponad pół miliarda złotych w najbliższych pięciu latach trafi nie tylko do bibliotek, bibliotekarze będą tylko dystrybutorami tych środków, one trafią do autorów, wydawców, księgarzy, dystrybutorów". Jak mówił, "to najlepiej wydana złotówka w ogóle, bo dwukrotnie w dobrym celu".

Makowski wskazał, że "ponad pół miliarda złotych dla rynku książki to oczywiście zastrzyk bardzo poważny". "To, na co należy zwrócić uwagę to to, że w programie o tym, jakie książki są kupowane decyduje bibliotekarka i bibliotekarz, zgodnie z tym, co jest potrzebne w danym środowisku" - przekazał.

Podał, że w nowej edycji programu została wprowadzona zmiana dot. kopii cyfrowych. "Nie tylko kupujemy papierowe książki, ale także możemy kupić z tej dotacji książki elektroniczne. Nie wiemy jak się pandemia rozwinie, ale wiemy, że biblioteki szkolne, publiczne, muszą dać dostęp wszystkim równo do zasobów kultury i nauki" - podkreślił.

"Współpraca z samorządem, międzypokoleniowość i służebność"

Dyrektor Instytutu Książki wskazał, że są trzy słowa - klucze, aby zrozumieć NPRCz to jest "współpraca z samorządem, międzypokoleniowość i służebność". "Te wszystkie trzy elementy występują w tym programie" - mówił Jaworski.

Poinformował, że Instytut Książki, otrzymał na realizację 2 Priorytetu programu, czyli inwestycję w infrastrukturę bibliotek publicznych, prawie 60 mln zł więcej.

Przypomniał, że w ramach programu "Mała książka – wielki człowiek", realizowanego od 2017 r., do najmłodszych czytelników – noworodków i ich rodziców, przedszkolaków i pierwszoklasistów – trafiły już ponad dwa miliony książek.

Dyrektor NCK powiedział, że cieszy się, iż NCK dołączyło do drugiej edycji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Jak mówił, to cudowny dzień, ponieważ gigantyczne środki trafią na rozwój programu. "Indywidualne czytelnictwo to swoista rozkosz - mówię to, jako ojciec, jako pracownik naukowy i jako dyrektor instytucji kultury" - powiedział dyrektor Wiśniewski.

Do nowych elementów Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 należą m. in.: program dotacyjny aktywizujący nowe środowiska i lokalne społeczności, ogólnokrajowa kampania na rzecz czytelnictwa, przyłączenie prawie 500 bibliotek do ogólnokrajowej platformy udostępniania zbiorów prowadzonej przez Bibliotekę Narodową, wsparcie projektowe służące lepszemu rozumieniu potrzeb i oczekiwań czytelników przez bibliotekarzy i podnoszeniu ich kompetencji.

Realizacja działań skierowanych do bibliotek publicznych odbywa się na kilku poziomach. Przede wszystkim kontynuowane są kluczowe zadania poprzedniej edycji programu, czyli zakupy nowości wydawniczych do bibliotek, poszerzone w latach 2021-2025 o możliwość finansowania zakupu usług zdalnego dostępu do treści w formatach e-booków, audiobooków czy synchrobooków oraz inwestycje w infrastrukturę bibliotek. O dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych w ramach NPRCz 2.0 mogą ubiegać się instytucje zlokalizowane w miastach do 100 tys. mieszkańców. Stanowi to novum w stosunku do poprzedniej edycji NPRCz, która uwzględniała wyłącznie mniejsze ośrodki do 50 tys. mieszkańców. Szczególne wsparcie w programie otrzymają zabytkowe obiekty biblioteczne, biblioteki znajdujące się w nieodpowiednim stanie technicznym. Premiowana będzie także budowa nowych, energooszczędnych obiektów bibliotecznych.

Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu odpowiada za koordynację priorytetów 1, 2 i 4. wdrażanych przez podległe mu instytucje: Bibliotekę Narodową (Priorytet 1), Instytut Książki (Priorytet 2) oraz Narodowe Centrum Kultury (Priorytet 4), które pełni jednocześnie funkcję Jednostki Ewaluacji i Monitoringu Programu. Koordynacja prac w zakresie Priorytetu 3 leży w kompetencjach Ministerstwa Edukacji i Nauki.

Środki z budżetu państwa będą wydatkowane na zakup przez biblioteki publiczne ok. 14,5 mln nowości wydawniczych, w tym usług zdalnego dostępu do książek w formie e-booków, audiobooków czy synchrobooków (ok. 161 mln zł), budowę ogólnokrajowej sieci bibliotecznej poprzez zintegrowany system zarządzania zasobami bibliotek, w ramach której powstanie platforma dla 500 bibliotek (ponad 41 mln zł), inwestycje w infrastrukturę bibliotek publicznych poprzez dofinansowania w wysokości od 0,5 mln zł do 2,25 mln zł (łącznie ok. 230 mln zł) szacunkowo dla ok. 164 ośrodków, rozwój kompetencji pracowników bibliotek (24,5 mln zł) oraz kampanię społeczno-informacyjną (blisko 30 mln zł). Jednocześnie ok. 10,3 tys. bibliotek szkolnych i pedagogicznych otrzyma dofinansowanie (ponad 96 mln zł) na zakup ok. 4 mln nowości wydawniczych oraz elementów wyposażenia. Nowością jest włączenie do programu przeszło 13 tys. placówek wychowania przedszkolnego, dla których zostanie przeznaczona kwota ponad 41 mln zł na zakup nowości wydawniczych.

Dzięki zakupom nowości książkowych przez biblioteki w ramach działań Priorytetu 1 i Priorytetu 3 NPRCz 2.0. na rynek wydawniczy trafi w latach 2021-2025 ponad 500 mln zł (uwzględniając środki z budżetu państwa oraz szacowany wkład własny beneficjentów).