Zapłacony podatek do odzyskania - korzystne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

Od 2007 r. w podatku od spadków i darowizn obowiązuje zwolnienie dla najbliższej rodziny. W przypadku nabycia w drodze spadku lub darowizny od małżonka, rodziców, dziadków, dzieci, wnuków, pasierbów, ojczyma, macochy czy rodzeństwa podatku nie trzeba płacić, spełniając określone w ustawie warunki. Jednym z nich jest konieczność poinformowania fiskusa o nabytej darowiźnie lub spadku. W latach 2007-2008 podatnicy mieli tylko jeden miesiąc na dopełnienie tego obowiązku (w przypadku otrzymania spadku okres ten liczy się od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku). Od 2009 r. termin ten został znaczenie wydłużony i obecnie wynosi 6 miesięcy.

Miesiąc to za krótko
Trybunał Konstytucyjny wydał bardzo korzystny dla podatników wyrok, w którym stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisu obowiązującego w latach 2007-2008 w podatku od spadków i darowizn w zakresie, w jakim uzależniał on możliwość skorzystania ze zwolnienia przewidzianego dla najbliższej rodziny od złożenia zawiadomienia fiskusa w terminie jednego miesiąca. Zaznaczył w nim, że zdarzały się przypadki, w których postanowienie sądu cywilnego docierało do spadkobierców po upływie miesiąca, co czyniło zupełnie niemożliwym skorzystanie ze zwolnienia. Wpływ na taką opinię Trybunału miała także praktyka stosowania tego przepisu przez fiskusa, który niejednokrotnie żądał przedłożenia odpisu prawomocnego orzeczenia w chwili, gdy podatnik jeszcze go nie posiadał.

Możliwe wznowienie postępowania
Podatnicy, którzy z uwagi na niespełnienie warunku zawiadomienia w terminie jednego miesiąca nie mogli skorzystać ze zwolnienia i musieli zapłacić podatek mają teraz szansę na odzyskanie wpłaconych fiskusowi pieniędzy. Ordynacja podatkowa przewiduje bowiem możliwość wznowienia postępowania podatkowego zakończonego decyzją ostateczną m. in. w sytuacji, gdy została ona wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją orzekł Trybunał Konstytucyjny. Jeżeli zostaną spełnione do tego przesłanki, to postępowanie zostanie wznowione, a pierwotna decyzja uchylona. W efekcie u podatnika powstanie nadpłata (jej wysokość określi organ podatkowy), którą fiskus mu zwróci - chyba że podatnik ma zaległości podatkowe lub bieżące zobowiązania, wtedy nadpłata zostanie w pierwszej kolejności zaliczona z urzędu na poczet zaległości wraz z odsetkami za zwłokę lub bieżących zobowiązań podatkowych.

Niezbędny wniosek
Trzeba jednak pamiętać, że w tym przypadku wznowienie nastąpi tylko i wyłącznie na wniosek podatnika. Sam fiskus nie podejmie z urzędu postępowania. Osoby, którym nie udało się więc skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn w przypadku nabycia spadku od najbliższej rodziny w związku z niedotrzymaniem miesięcznego terminu na powiadomienie, powinny wystąpić do urzędu z wnioskiem o wznowienie postępowania. Tu również należy pilnować terminu, który wynosi miesiąc od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (czyli z dniem jego ogłoszenia). Wniosek należy złożyć do organu, który wydał decyzję w ostatniej instancji.

Problemowy 2007 rok
Pewne wątpliwości powstają w przypadku tych podatników, którym termin płatności podatku upłynął w 2007 roku. Zgodnie z Ordynacją podatkową fiskus odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, nawet gdy stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 (czyli m. in. związanej z wydaniem wyroku przez Trybunał Konstytucyjny), jeżeli wydanie nowej decyzji nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przedawnienia (czyli 5 lat liczonych od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku). Można jednak próbować bronić wznowienia postępowania wskazując, że zobowiązanie podatkowe wygasło nie z uwagi na upływ terminu przedawnienia, lecz w związku z jego uregulowaniem. Warto więc złożyć wniosek także w sytuacji, gdy dotyczy sprawy z 2007 roku.

Katarzyna Rola-Stężycka, Tax Care