Brakuje ustawy regulującej zasady odwróconej hipoteki

Teraz instytucje finansowe zawierają z emerytami umowy oparte na konstrukcji umowy dożywocia lub renty odpłatnej, uregulowanej w Kodeksie cywilnym. Nie ma jednak przepisów mówiących, co konkretnie powinno się znaleźć w takiej umowie. Nie są też uregulowane wymogi dla podmiotów, które takie produkty oferują. Zdarza się więc, że takie firmy wykorzystują zaufanie i brak znajomości przepisów u osób starszych, co odbija się na wizerunku całej branży.

 – Oferta renty dożywotniej jest na rynku oferowana przez największe firmy. Z drugiej strony emeryci są ostrzegani, żeby nie korzystali z tej formy usług dlatego, że lada chwila wejdzie w życie ustawa. A rzeczywistość jest taka, że ta ustawa przez długi jeszcze czas nie wejdzie w życie. Nie wiadomo, kiedy to się stanie, bo brakuje woli politycznej i ustalenia deadline'u dla ministerstw na jej uchwalenie. Od dwóch lat słyszymy, że trwają prace, i że lada chwila ta ustawa wejdzie w życie. Śmiem twierdzić, że przez kolejne lata będziemy słyszeli to samo – podkreśla Dariusz Brzeski, przewodniczący Rady Nadzorczej Funduszu Hipotecznego Familia, który oferuje obecnie renty dożywotnie.

Zdaniem Dariusza Brzeskiego konieczne jest także dodatkowe uregulowanie zasad oferowania obecnych produktów.

 – Jest bardzo zła prasa dla tej instytucji, która w sposób nieuprawniony zaczęła dominować przy ocenie tej branży. Jestem za tym, żeby wyeliminować z rynku ten margines, który może się okazać nieuczciwy. Pewnie znaleźlibyśmy nieuczciwego piekarza, ale to nie znaczy, żeby przestrzegać ludzi przed kupowaniem chleba. Podobnie jest i w tej branży. Natomiast muszą być wprowadzone dla dobra klientów pewne minimalne wymogi przy zawieraniu umów – uważa Dariusz Brzeski.

Przedstawiciel Funduszu hipotecznego Familia podkreśla jednak, że także w obecnych przepisach jest możliwe bezpieczne korzystanie z dożywotniej renty przez emerytów, którzy mają nieruchomość i chcą w niej mieszkać do śmierci. Dużą rolę przy takich umowach odgrywają notariusze i to do nich emeryci powinni się zwracać z ewentualnymi wątpliwościami przed podpisaniem umowy.

 – Jest ważne, aby emeryci byli informowani, jakie zapisy powinny znaleźć się w umowie z firmą, aby ten produkt był bezpieczny. Na tym rynku działa wiele firm. Nie mogę wykluczyć, że niektóre firmy mogą oferować zbyt małe zabezpieczenia w swoich umowach. Jednak to są zawsze umowy notarialne. Dlatego dużo zależy od notariusza, czy właściwie dopilnuje, aby te właściwe zabezpieczenia się znalazły. Notariusz ma taki obowiązek – twierdzi Brzeski.

Istnieją dwa modele hipoteki odwróconej – jeden polega na tym, że prawa własności lokalu są przekazywane instytucji finansowej, a ta wypłaca właścicielowi dożywotnią rentę i pozwala mieszkać w tym lokalu do śmierci. Ten model jest obecnie oferowany w Polsce na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Drugi system to odwrócony kredyt hipoteczny. Według tego rozwiązania bank udziela kredytu pod zastaw nieruchomości i wypłaca comiesięczne świadczenie przez określony czas lub jednorazowo. Własność mieszkania nie przechodzi od razu po śmierci kredytobiorcy na bank. Dopiero gdyby spadkobiercy właściciela nie spłacili długu (wypłaconej kwoty wraz z odsetkami) w ciągu np. 12 miesięcy, bank może przejąć mieszkanie.

Pod koniec stycznia br. prof. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich, w piśmie skierowanym do wicepremiera i ministra gospodarki Janusza Piechocińskiego zwróciła się z prośbą o poinformowanie co do stanu prac nad powstaniem ustawy o odwróconej hipotece. W swoim piśmie wskazała na pilną konieczność jej uchwalenia celem ochrony osób zainteresowanych przed nadużyciami. RPO podkreśliła, że należałoby uregulować także kwestię obowiązkowego doradztwa prawnego przez okres np. 2 lat od wejścia w życie ustawy, aby zapobiec utracie mieszkania na skutek wykorzystania niewiedzy potencjalnego klienta. Chodzi o to, że obecnie zawierane na rynku umowy zawierają klauzulę poufności, zgodnie z którą umów tych nie można pokazywać osobom trzecim. W ocenie Rzecznika ustawa powinna regulować także kwestię nakładania na potencjalnego klienta obowiązku ponoszenia kosztów remontu nieruchomości, będącej przedmiotem umowy hipoteki odwróconej.