Gdy nie można ustalić ceny nabycia, na potrzeby amortyzacji ustal wartość rynkową

Gdy przedsiębiorca nabywa środek trwały, nie może z zasady kosztu zakupu rozliczyć jednorazowo podatkowo. Konieczna jest amortyzacja, czyli stopniowe zaliczenie wydatku do kosztów podatkowych, przez dokonywanie tzw. odpisów amortyzacyjnych. Podstawą do ustalenia ich wysokości jest wartość początkowa środka trwałego.

Środek trwały to zarówno budynki, jak i maszyny, urządzenia, środki transportu ale też inne przedmioty. Decyduje przewidywany okres używania i przeznaczenie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jeśli zakupione rzeczy firma zamierza używać dłużej niż rok, to będzie to środek trwały.
 
Ustalenie wartości początkowej maszyny, wykorzystywanej w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, stanowi kluczowy element w przypadku rozliczania w czasie kosztu poniesionego w związku z odpłatnym nabyciem składnika majątku. Stanowi bowiem wielkość, na podstawie której ustala się kwoty odpisów amortyzacyjnych, zaliczanych do kosztów podatkowych.
Wartość początkowa najczęściej ustalana na podstawie ceny nabycia

Maszyny oraz inne urządzenia, to wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, środki trwałe stanowiące nabytą własność lub współwłasność, kompletną, jak również zdatną do użytku w dniu przyjęcia do używania. Ponadto przewidywany okres używania środków trwałych powinien być dłuższym niż rok.

Za wartość początkową środka trwałego, nabytego w drodze zakupu, uważa się  z zasady cenę jego nabycia. Warto w tym miejscu przypomnieć, iż cena nabycia to wskazana na dokumencie sprzedaży kwota należna zbywcy, powiększona o koszty związane z transakcją zakupu, naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania.

Można zatem powiedzieć, iż cena nabycia stanowi sumę kwoty  wykazanej na fakturze i sumy dodatkowych  wydatków, towarzyszących zawartej transakcji, takich jak np. koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek oraz prowizji.  Ponadto, w przypadku importu cena nabycia obejmuje dodatkowo opłacone cło, jak również podatek akcyzowy od importu składników majątku.

Podatnik powinien jednak pamiętać, że kwota ta podlega pomniejszeniu o wartość podatku od towarów i usług, pod warunkiem, że nabywcy przysługiwało prawo do obniżenia wartości podatku należnego  o podatek naliczony albo zwrotu różnicy podatku. 

Brak możliwości ustalenia ceny nabycia
Sytuacja komplikuje się w sytuacji, gdy  ustalenie ceny nabycia środków trwałych czy też ich części, nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji lub sporządzenia stosownego wykazu składników majątku firmy, jest niemożliwe.

W takim przypadku, wartość początkową tychże środków z zasady przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez przedsiębiorcę, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia.

Oznacza to, iż ustalenie wartości początkowej maszyny nabytej w drodze transakcji zakupu  na podstawie wyceny dokonanej przez przedsiębiorcę jest dopuszczalna, tylko w przypadku,gdy nie można ustalić jego ceny nabycia.

Współwłasność rozliczana na zasadzie proporcji
W przypadku gdy nabyty środek trwały stanowi współwłasność przedsiębiorcy, wartość początkową  ustala się w proporcji jego wartości adekwatnej do  udziału we własności zakupionej maszyny albo innego środka trwałego. 

Wyjątek od tej zasady stanowią środki trwałe, stanowiące wspólność majątkową małżonków, chyba, że są wykorzystywane w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie, zarówno przez męża, jak i żonę.

Elżbieta Węcławik, Tax Care
Dorota Kępka, księgowa Tax Care