Wojna na TikToku: Rosyjska propaganda i codzienność Ukraińców

W ciągu ostatnich kilku dni, po inwazji wojsk rosyjskich na Ukrainę równolegle z konwencjonalnymi działaniami wojennymi toczy się wojna propagandowa w internecie pomiędzy walczącymi stronami. Prorosyjskie grupy posługują się przy tym szeroko zakrojoną dezinformacją, wykorzystując do tego m.in. popularne media społecznościowe.

Rosjanie się uczą

Jednym z obszarów propagandowej konfrontacji jest platforma TikTok. Jeszcze przed rozpoczęciem inwazji w serwisie publikowano filmiki dokumentujące przygotowania wojsk rosyjskich do przyszłych działań wojennych.

Po wybuchu wojny inspirowana przez Kreml propaganda na TikToku mocno przybrała na sile, choć zmieniła swój charakter. W 2014 r. Rosja zalała internet fałszywymi kontami, które dezinformowały o przejęciu przez nią Krymu. Osiem lat później, jak twierdzą eksperci, na których powołuje się CNN, Rosja prowadzi o wiele bardziej wyrafinowane działania. Filmiki na TikToku często serwują rosyjski nacjonalizm z odrobiną humoru.

Przykładem może być jeden z filmów, na którym kot oznaczony animowaną rosyjską flagą wchodzi w konfrontację z psim szczeniakiem noszącym oznaczenie USA. Kot daje szczeniakowi „po nosie”, a "amerykański" piesek umyka w popłochu.

@funrussianprezident ОСНОВАНО НА РЕАЛЬНЫХ СОБЫТИЯХ #Россия#Беларусь#Путин#Лукашенко#политика#тыпомоемуперепутал ♬ оригинальный звук - ПУТИН ВВ ФАН

Klip, który w ciągu dwóch tygodni obejrzano 775 tys. razy, znajduje się na koncie o nazwie Funrussianprezident, które ma niemal 350 tys. obserwujących. Prawie wszystkie filmy na profilu zawierają treści prorosyjskie.

Czytaj także: Anonymous zablokowali serwisy białoruskie, gruzińscy hakerzy wykradli dane rosyjskich oligarchów

- Może to być po prostu patriotyczny Rosjanin walczący w jego zdaniem słusznej sprawie, albo może to być coś bezpośrednio związanego z obecnym konfliktem - zaznacza Nina Jankowicz, badaczka dezinformacji i ekspert ds. Europy Wschodniej w Centrum Wilsona w Waszyngtonie. - Rosja doskonali tę taktykę.

Na TikToku pod hashtagiem #russia pojawia się więcej treści, które mają za zadanie przyciągnąć odbiorców i czasami w zawoalowany sposób przekazać im treści sprzyjające reżimowi Putina oraz mające wytłumaczyć jego agresję na Ukrainę. Często przy tym zamieszczane treści są nacechowane dezinformacją, dlatego Wirtualnemedia.pl nie pokazują kolejnych tego typu przykładów, aby nie rozpowszechniać podobnej narracji.

Ukraińców życie codzienne

W dobie konfliktu TikTok jest wykorzystywany nie tylko przez Rosjan, ale także przez Ukraińców, choć w tym wypadku przekaz mocno różni się od prorosyjskiego.

Część materiałów zamieszczanych przez ukraińskich użytkowników stanowi kronikarski zapis bieżących wydarzeń z różnych lokalizacji na Ukrainie związany z nalotami oraz  bombardowaniami prowadzonymi przez armię rosyjską.

@martavasyuta 🙏🏽🇺🇦 #Ukraine ♬ bringing the era back yall - chuuyas gf

@edris_st Stop ✋ the War #fyp #fypシ #🇺🇦 #tiktok #україна🇺🇦 #ukraine #ukraine #for #100k #foryoupage #پشتون_تاجیک_هزاره_ازبک_زنده_باد🇦🇫 ♬ original sound - Ｅｄｒｉｓ　ｓｔａｎｅｋｚｉｙ

Wśród treści publikowanych przez ukraińskich użytkowników TikToka są także te, dotyczące autentycznych cierpień wywołanych przez trwający obecnie konflikt.

@kittenzylka When the tears came out I lost it #fyp #ukraine #russia ♬ original sound - user5157602947919

Ponadto tiktokerzy z Ukrainy zamieszczają na platformie filmiki, które mają pokazywać ich codzienne życie w wojennej rzeczywistości, i czasem robią to z przymrużeniem oka.

@ilonagipsy #україна🇺🇦 #киев #аойна #оболонь ♬ оригинальный звук - Ilona Gipsy

@mark.norn #🇺🇦 ♬ оригинальный звук - fan_ak_alyona_shvetz

TikTok: Okrakiem na barykadzie

Nie ma wątpliwości, że wojna rosyjsko – ukraińska na TikToku będzie trwała nadal. Jak serwis reaguje na przejawy propagandy, także tej z wykorzystaniem dezinformacji? Okazuje się że, delikatnie mówiąc, ostrożnie.

Jak ustaliły Wirtualnemedia.pl na podstawie własnych źródeł, zespoły TikToka zostały szczególnie uwrażliwione na obecną sytuację na Ukrainie i podejmują działania przeciwko szkodliwym treściom, w tym ich usuwanie oraz zawieszanie lub blokowanie kont. Firma nie podaje jednak żadnych statystyk w tym zakresie.

Według naszych informacji TikTok rozbudował zasoby moderacji treści w języku rosyjskim i ukraińskim, także w kierunku monitorowania pojawiających się trendów związanych ze szkodliwą dezinformacją, mową nienawiści, podżeganiem do przemocy lub treściami drastycznymi.

Jak wskazują Zasady Społeczności TikToka, platforma nie zezwala ani na treści, ani na zachowania zagrażające bezpieczeństwu użytkowników. Ma to zastosowanie zarówno np. do promowania przemocy lub cierpienia, jak i do szkodliwej dezinformacji, bez względu na to, czy jest ona wymierzona w jednostki, społeczność, czy szerszą publiczność. Obejmuje to zarówno filmy, jak i transmisje na żywo. W przypadku zagrożenia bezpieczeństwa publicznego serwis zawiesza lub blokuje konto i, w uzasadnionych przypadkach, zgłasza to odpowiednim organom prawnym.

Czytaj także: Nexta stała się dobrym źródłem informacji z Ukrainy. Jak dziennikarze relacjonują wojnę Rosji

Serwis stosuje moderację w oparciu zarówno o technologię, jak i ludzi, i na całym świecie współpracuje z lokalnymi, niezależnymi organizacjami fact-checkingowymi.